Thấy gì qua đợt thanh tra các “di tích… nóng”!

Gác chuông Chùa Trăm Gian Sau một thời gian khá dài, giới truyền thông cùng với dư luận trong cả nước nhức nhối, bức xúc trước hiện tượng hàng loạt các di tích trong khi trùng tu tôn tạo đang được làm mới, làm biến dạng, để thực hư tình hình, Bộ Văn hóa – Thể thao và Du Lịch (Bộ VH-TT&DL) đã cử một đoàn kiểm tra khảo sát tại 15 “điểm nóng” di tích mà dư luận đang bàn xới về những sai phạm trong quá trình tu bổ.

Chiều ngày 19/5 vừa qua, Bộ VH-TT&DL đã có “Thông báo kết luận kiểm tra công tác trùng tu, tôn tạo di tích tại một số tỉnh, thành phố phía Bắc”, tuy nhiên, kết luận này khiến cho không ít người ngỡ ngàng…?

Kết luận của Đoàn kiểm tra

Trong thời gian gần nửa tháng từ ngày 29/4 đến 12/5/2009, Đoàn kiểm tra di tích Bộ VH-TT&DL đã “thực mục sở thị” các di tích mà dư luận đang ít nhiều xôn xao về những sai phạm trong tu bổ gồm: chùa Bổ Đà, đình Thổ Hà (Bắc Giang), đền Đô, đình Đình Bảng, chùa Dâu, đền Rồng (Bắc Ninh), đình Sùng Văn, đền Nguyễn Hiền, chùa Keo (Nam Định), đình Thụy Phiêu, đình Mông Phụ, đền Và, đình Bối Khê, chùa Kim Liên, chùa Trăm Gian (Hà Nội).

Đây là những di tích tôn giáo tín ngưỡng từ lâu đã ăn sâu vào tiềm thức của nhân dân và  mang vẻ đẹp lấp lánh, đầy mê hoặc, quyến rũ, độc đáo của nghệ thuật kiến trúc cổ đã trải qua nhiều niên đại.

Theo như nhận xét của Đoàn kiểm tra: “Các dự án thực hiện bằng nguồn vốn từ chương trình mục tiêu Quốc gia về văn hóa được tuân thủ đúng các quy định của Luật Di sản văn hóa đã thực hiện tốt quy trình đầu tư, xây dựng và các quy định về tu bổ di tích, kỹ thuật được đảm bảo. Sau khi tu bổ, giá trị của di tích được bền vững, đảm bảo tính nguyên gốc và hiệu quả về nghệ thuật kiến trúc và lịch sử được nâng lên như: đình Đình Bảng, chùa Dâu, chùa Bổ Đà, chùa Kim Liên, đình Sùng Văn, chùa Keo, đền thờ Trạng nguyên Nguyễn Hiền…”.

Chắc chắn như đinh đóng cột, Cục trưởng Cục Di sản Nguyễn Thế Hùng nhấn mạnh rằng, chúng ta hoàn toàn có thể yên tâm về tính nguyên bản trong những di tích đang được trùng tu tôn tạo bằng nguồn kinh phí quốc gia. Ông còn khẳng định, sự lo ngại một cách đầy căng thẳng của các phương tiện thông tin truyền thông bấy lâu nay là “hơi quá”?!

Lại thêm một bất ngờ nữa, theo Cục trưởng Nguyễn Thế Hùng, hàng loạt các di tích mà truyền thông phản ánh là có sai phạm nhưng qua kết quả kiểm tra của Bộ cho thấy những phản ánh đó không phải tất cả đều chính xác, thậm chí có vẻ như “chuyện bé xé ra to”.

Tuy nhiên, qua đợt khảo sát thực trạng các khu di tích đã và đang trong quá trình tu bổ,  Đoàn kiểm tra Bộ VH-T&DL cũng thừa nhận đã phát hiện có sai phạm trong việc trùng tu di tích. Như ngôi chùa cổ Trăm Gian, Hà Tây có sai phạm nhiều nhất.

Bên cạnh đó thì chùa Tiêu ở quê hương quan họ tỉnh Bắc Ninh, đình Xuân Tảo thuộc xã Xuân Đỉnh, TP Hà Nội, cũng không thực hiện đúng quy trình tu bổ di tích, kỹ thuật không đảm bảo nên đã gây ra sai lệch yếu tố nguyên gốc của di tích. Có một đặc điểm đáng lưu ý là những di tích này đều nằm trong các dự án trùng tu tôn, nguồn vốn của địa phương (nguồn kinh phí xã hội hóa).

Tháng 4 vừa qua, đợt kiểm tra di tích lịch sử văn hóa tại Bắc Ninh, Thái Bình, Đoàn kiểm tra đã phát hiện tại chùa Tiêu, việc xây mới Tòa Bảo tháp cạnh cổng Tam quan cũ, và xây dựng gác chuông (năm 2007) cùng đôi rồng chầu, 2 con voi, 2 tượng Phật ngay bậc lên xuống trước cổng chùa không xin phép.

Còn một khu đền nổi tiếng cách Hà Nội 30 km, nơi thờ 8 vị vua triều Lý, đền Đô, người dân đã xây dựng mới bức cuốn thư (Chiếu dời đô, chữ Hán bằng gốm sứ Bát Tràng màu xanh trên nền trắng) tại phía trái tam quan đền (dài khoảng 10m, cao 5m) và đặt 2 sư tử bằng đá trên bệ trước cửa sân đền Đô phía giáp hồ.

Việc xây bức cuốn thư, đặt sư tử đá và 2 pho tượng vào di tích lịch sử đền Đô không được sự thỏa thuận và đồng ý của Bộ VH-TT&DL, là vi phạm Luật Di sản văn hóa.

Một vài các di tích khác cũng có sai phạm như: Tại chùa Bổ Đà việc bảo quản kệ đựng kinh chưa tốt, xây máng nước xối vào tường di tích, xây nhà vệ sinh không đúng địa điểm và thiết kế của dự án, đưa mộ vào xây lăng trong vườn tháp của chùa.

Hay như tại đền Và, ngôi đền mà trong thời gian qua các phương tiện truyền thông đã tốn khá nhiều giấy mực phản ánh về tình trạng tu bổ sai thì được Đoàn kiểm tra đưa ra đánh giá kết luận khá nhẹ nhàng: “Tổ chức thi công chưa khoa học, tự động tháo dỡ tường, đưa hai sư tử đá  vào đền không phù hợp với kiến trúc, cảnh quan, gây phản cảm”.

Hay như kết luận tại chùa Bối Khê: “Mái chùa dột, có hiện tượng mối xông”. Còn ở Đình Mông Phụ: “Việc sử dụng mạch vữa trên tường đá ong không đúng kỹ thuật”. Riêng đình Thụy Phiêu, Cục trưởng Cục Di sản Nguyễn Thế Hùng nói, chỉ có vết nứt nhỏ chứ không nghiêm trọng như báo nêu ra (?!). Và hiện nay, Đoàn kiểm tra đề nghị đơn vị thi công giữ nguyên để theo dõi.

Tất cả các sai phạm trên, theo đánh giá của Chánh Thanh tra Bộ VH-TT&DL Vũ Xuân Thành, Phó Đoàn kiểm tra thì chưa đến mức báo động, hoàn toàn có thể khắc phục được (?!)

Trần Mỹ Hiền (CAND)